ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ ΜΙΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΩΝ ΘΕΣΕΩΝ EΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΙ ΔΕΝ ΤΗΝ ΘΕΛΟΥΝ

Γεωθερμία υπάρχει στον τόπο μας, αλλά αυτό δεν αρκεί! (Ι)

[του Πέτρου Τζεφέρη]

Υπάρχει Γεωθερμία στον τόπο μας; Ο Ελλαδικός χώρος διαθέτει σημαντικές γεωθερμικές πηγές και των τριών κατηγοριών (υψηλής, μέσης και χαμηλής ενθαλπίας) τα οποία συναντώνται σε συγκριτικά οικονομικά βάθη (100-1500 μ). Επιγραμματικά, στην νότια Ελλάδα, τα δύο γεωθερμικά πεδία υψηλής ενθαλπίας στη Μήλο, τη Νίσυρο και στο ίδιο ηφαιστειακό τόξο το πεδίο των Μεθάνων και το Σουσάκι, ενώ στη βόρεια Ελλάδα (Δέλτα Νέστου, Λεκάνες Αλεξανδρούπολης, Μυγδονίας και Στρυμόνα) και σε νησιά του Αιγαίου (νότια Χίος, Λέσβος, Σαμοθράκη) εντοπίζονται επίσης σημαντικά  γεωθερμικά πεδία μέσης, χαμηλής και ενδεχομένως υψηλής ενθαλπίας.

Εντούτοις, λιγότερο από 1% του βεβαιωμένου γεωθερμικού δυναμικού της χώρας έχει αξιοποιηθεί, με μηδενικές εφαρμογές στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, παρότι πρόκειται για μια ήπια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας (ΑΠΕ) με τον υψηλότερο συντελεστή χρήσης/λειτουργίας (50%-90% του χρόνου) σε σχέση με τις υπόλοιπες ΑΠΕ.  Ως γνωστόν, η γεωθερμία δεν εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες (άπνοια ή ηλιοφάνεια), την ώρα της ημέρας (πχ τα φωτοβολταϊκά προφανώς δεν παράγουν τη νύχτα) ή εποχές του χρόνου (όπως οι καλλιέργειες βιομάζας) και συνεπώς δεν αντιμετωπίζει και το ζήτημα της διαλείπουσας παραγωγής, πλεονέκτημα που μπορεί να την καταστήσει σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ΑΠΕ -πλην βιομάζας-ενεργειακή πηγή βάσης.

Δεν πρέπει να παραβλέπεται επίσης η συμβολή στην απασχόληση από την γεωθερμία. Σύμφωνα με το US DoE [1] η κατασκευή γεωθερμικών μονάδων δημιουργεί 11 φορές μεγαλύτερο αριθμό θέσεων εργασίας σε σχέση με την κατασκευή μια αντίστοιχης μονάδας με βάση το φυσικό αέριο. Εμπλέκει μάλιστα διάφορες ειδικότητες (μηχανικοί, γεωεπιστήμονες, χειριστές εξοπλισμού γεωτρήσεων, σχεδιαστές και διαχειριστές μονάδων παραγωγής κλπ) με επίσης σημαντική εξειδίκευση από εκείνες που παρέχονται στη χώρα μας.

Αν εξετάσει κανείς την συνολική εγκατεστημένη ισχύ των γεωθερµικών εφαρµογών στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια (περίπου 180 Μwt μέχρι το τέλος του 2012 [2]) συμπεραίνει ότι ελάχιστες εφαρμογές έχουν αναπτυχθεί και τελικά  ο μόνος τομέας που βελτιώθηκε σημαντικά είναι εκείνος της "αβαθούς γεωθερμίας" των Γεωθερμικών αντλιών θερμότητας (ΓΑΘ) δηλ. ο τομέας που δεν αποτελεί ουσιαστικά γεωθερμία εφόσον δεν χρησιμοποιεί γεωθερμικά ρευστά. Την ίδια περίοδο (2012), ο κλάδος της γεωθερμικής ηλεκτροπαραγωγής της ΕΕ ανερχόταν σε 941 MW, με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 6%. Μόνο, στη Γερμανία, λειτουργούν τρία εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και μάλιστα από βαθιά γεωθερμία.              Γεωθερμία και Γερμανία!

Δυστυχώς, οι παλαιότερες προσπάθειες για την αξιοποίηση των πεδίων Νισύρου, Μήλου αλλά και Λέσβου τις δεκαετίες του 70 και του 80, παρότι αξιόλογες για την εποχή τους, δημιούργησαν μια αρνητική παρακαταθήκη για τον τομέα.

• Το ιστορικό της γεωθερμίας στη Μήλο-Κίμωλο
• Το ιστορικό του γεωθερμικού πεδίου της Νισύρου
• Γεωθερμική έρευνα στα Βουνάλια Μήλου για ηλεκτροπαραγωγή και αφαλάτωση
• Το ιστορικό του γεωθερμικού πεδίου Λέσβου
• Το ιστορικό του γεωθερμικού πεδίου των Μεθάνων

Ωστόσο, η αξιοποίηση του γεωθερµικού δυναµικού της Μήλου (βεβαιωµένο 150 MWe) και της Νισύρου (βεβαιωμένο 50 MWe) είναι εφικτό να ξεκινήσει άµεσα µε τους πρώτους σταθµούς γεωθερµικής ηλεκτροπαραγωγής /τηλεθέρµανσης να λειτουργούν µέσα στα επόµενα 3 χρόνια, καλύπτοντας τις τοπικές ανάγκες. Εννοείται ότι για την πλήρη αξιοποίηση αξιοποίηση του γεωθερµικού δυναµικού απαιτείται σύνδεση µε το ηπειρωτικό δίκτυο ηλεκτρισµού. Στις υπόλοιπες περιοχές απαιτείται γεωθερµική έρευνα µε βαθιές γεωτρήσεις (1 – 2,5 χλµ), µε στόχο οι πρώτοι σταθµοί να εγκατασταθούν εντός 7 ετών από την έναρξη της γεωθερµικής έρευνας [3].

Αν αφήσουμε στην άκρη προσωρινά τα πεδία αυτά,  ας δούμε τι απέγινε με τις νέες προσπάθειες που ξεκίνησαν το 2011  επί υφυπουργίας Ι. Μανιάτη. Οι επιτυχείς διεθνείς πλειοδοτικοί διαγωνισμοί για την έρευνα και εκμετάλλευση ΓΠ υψηλής θερμοκρασίας εκ μέρους του δημοσίου (Έβρο, Νέστο, Χίο, Σαμοθράκη) δεν έχουν καταλήξει σε έργα, ούτε καν στην δρομολόγησή τους εκ μέρους των αναδόχων,  με αποτέλεσμα αυτοί να κηρυχθούν έκπτωτοι. Παράλληλα, σε αναζήτηση στρατηγικού εταίρου βρίσκεται η Δ.Ε.Η. Ανανεώσιμες ΑΕ για την εκμετάλλευση του συνόλου των πεδίων που έχουν περιέλθει στην δικαιοδοσία της δηλ. τόσο των "παλαιών" (της Μήλου, Κιμώλου-Πολυαίγου, Νισύρου, Λέσβου, Μεθάνων) όσο και των "νεωτέρων" (Λεκάνης Σπερχειού, Ακροποτάμου, Σουσακίου και Ικαρίας) που περιήλθαν σε αυτήν με την προαναφερθείσα διαγωνιστική διαδικασία,  χωρίς να έχουμε κι εδώ επενδύσεις. Για την τελευταία περίπτωση των "νεώτερων" πεδίων η συγκεκριμένη εταιρεία δεν έχει ακόμη προσέλθει να υπογράψει τις συμβάσεις που έχουν καταρτισθεί!

Για τις περιπτώσεις που αφορούσαν κυρίως τα πεδία υψηλής ενθαλπίας,  φαίνεται ότι το τεχνολογικό/επιχειρηματικό ρίσκο ήταν δυσανάλογα μεγάλο, δεδομένης και της οικονομικής κρίσης ενώ οι επενδυτικές προτάσεις σαφώς υπερεκτιμημένες (από ύψος επενδύσεων πλέον των 200 εκατ. € που κατακυρώθηκαν αρχικά στο σύνολο,  κατεβήκαμε στα 19 εκατ. € αλλά ούτε τότε κατέστη δυνατή η υλοποίηση των σχετικών επενδύσεων) ενώ για κάποιες άλλες πέραν των ανωτέρω, έχουν εγερθεί αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες (Νίσυρο, Μήλο κλπ) οι οποίες είναι απέναντι για περιβαλλοντικούς λόγους. Παρότι, οι κυριότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την γεωθερµία, όταν αυτή χρησιµοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρισµού, πχ. η ύπαρξη υδροθείου, αμμωνίας ή αλάτων στον ατµό αλλά και τα θέματα διάθεσης του «αλμόλοιπου», αντιμετωπίζονται πλέον αποτελεσματικά, το επενδυτικό ρίσκο για την γεωθερµική έρευνα είναι µεγάλο και κανείς δεν µπορεί εκ των προτέρων (πριν την παραγωγική διαδικασία) να υπολογίσει επακριβώς πόσο θα κοστίσει η γεωθερµική ενέργεια. Οι παράγοντες αβεβαιότητας αφορούν τα φυσικοχημικά χαρ/κά του γεωθερμικού πόρου, µέχρι ποιο βάθος θα χρειαστεί να φτάσουμε καθώς και τί επιμέρους προβλήµατα θα συναντήσουμε κατά την διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας.

Παράλληλα, είναι διαπιστωμένη πλέον η αναποτελεσματικότητά μας όταν πρόκειται για σημαντικά έργα που απαιτούν την τριμερή σύμπραξη, σε βάση αμοιβαίας εμπιστοσύνης, α) του φορέα της εκμετάλλευσης, β) της πολιτείας μέσω των φορέων της αδειοδότησης και ελέγχου και γ) των τοπικών κοινωνιών. Και ακόμη περισσότερο όταν απαιτείται η εξασφάλιση σημαντικής χρηματοδότησης, θετικού επενδυτικού κλίματος αλλά και ο επιτυχής και επί σειρά ετών συντονισμός όλων των ανωτέρω παραγόντων σε ένα περιβάλλον αυξημένου πολιτικού και οικονομικού κινδύνου.

Κι ενώ για τα πεδία υψηλής ενθαλπίας το κόστος επένδυσης αναμένεται δικαιολογημένα να είναι υψηλό περιορίζοντας ταυτόχρονα το εύρος των υποψηφίων επενδυτών, στην περίπτωση  της αξιοποίησης των πεδίων χαμηλής θερμοκρασίας θα πρέπει το κόστος να εξορθολογείται και να περιορίζεται το δυνατόν το επιχειρηματικό ρίσκο. Μόνο με τον τρόπο αυτό θα μπορούσαν να εισέλθουν στην αγορά μεμονωμένοι παραγωγοί πχ. αγρότες, μικρομεσαίοι παραγωγοί ή τοπικοί φορείς.  Για να γίνει αυτό απαιτούνται "εκπτώσεις" που αφορούν  την έρευνα και την διαχείριση των πεδίων, διότι είτε το δημόσιο-ΙΓΜΕΜ δεν διαθέτει πλέον αρκετά κεφάλαια για την έρευνα είτε οι ιδιώτες δεν ενδιαφέρονται για την διαχείριση ολόκληρων των πεδίων αλλά απαιτούν μεμονωμένες θέσεις γεωτρήσεων πολλές φορές  μάλιστα χωρίς προαπαιτούμενη μίσθωση. Ορισμένοι ζητούν την τροποποίηση του Ν.3175/2003 ώστε να καταργηθεί η διαγωνιστική διαδικασία για την παραχώρηση του σχετικού δικαιώματος, γεγονός που διακυβεύει τόσο την αειφορία του (εξηρημένου υπέρ του δημοσίου) γεωλογικού πόρου όσο και την διαφάνεια και την ικανοποίηση του δημοσίου συμφέροντος. Δεν θα συμφωνήσουμε σε αυτό, άλλωστε είναι γνωστή σε όλους μας η υποβάθμιση που έχουν υποστεί στο παρελθόν οι υδροφόροι ορίζοντες από την αλόγιστη και χωρίς πρόγραμμα εκμετάλλευσή τους, την τακτική της μη επανεισαγωγής του απορριπτοµένου αλµόλοιπου στο γεωθερμικό ταμιευτήρα κλπ.

Σε κάθε περίπτωση επένδυσης θα πρέπει να συγκεραστούν οι ανάγκες της ορθολογικής/αειφορικής διαχείρισης του φυσικού πόρου με τις δυνατότητες επιχειρηματικού ενδιαφέροντος της κοινωνίας. Στην ορθή κατεύθυνση είναι  η σταδιακή δημοπράτηση (με ανοιχτές διαδικασίες) δημοσίων περιοχών για εκμετάλλευση, σε ομάδες αγροτών ή φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης (προβλέπεται στον Ν.4061/2012), με επιβλέποντα φορέα/διαχειριστή την οικεία Αποκεντρωμένη Διοίκηση και την τεχνική-επιστημονική υποστήριξη του ΙΓΜΕ όσο αφορά στην παραγωγή, διάθεση, διαχείριση του γεωθερμικού ρευστού. Η θετική ανταπόκριση σε μια τέτοια κίνηση, ενδεχομένως αποτελέσει τη "θρυαλλίδα" για τη  δημιουργία μιας μορφής Γεωθερμικών Επιχειρηματικών Πάρκων (ΓΕΠ), όπου στατιστικά τα διαχειριστικά προβλήματα αναμένονται περιορισμένα. Υπενθυμίζεται ότι τα ΓΕΠ έχουν θεσμοθετηθεί ήδη από το 2012 , με την ΥΑ αριθμ. Φ/Α.15/2/363/4581 κατ'εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του Ν.3982/2011, και χωροθετούνται σε εκτάσεις άνω των 200 στρ. οι οποίες δεν πολεοδομούνται, ενώ  θα πρέπει να εντάσσονται στην χωρική οργάνωση της Περιφέρειας. Η συγκρότηση των ΓΕΠ σε συνδυασμό με τη δυνατότητα κατάτμησης των γεωθερμικών πεδίων (Ν.4001/2011, άρθρο 180), θα βοηθήσει στον περιορισμό του διαχειριστικού κόστους και τελικά στην κατεύθυνση της ουσιαστικής αξιοποίησης της γεωθερμίας στον πρωτογενή τομέα.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

[1] U.S. Department of Energy (DOE), Employment Benefits of Using Geothermal Energy, Geothermal Technologies Program, January 2006.
[2] Karytsas K. and Mendrinos D. (2013), “Global Geothermal Power Market”, European
Geothermal Congress 2013, Pisa, Italy, 3-7 June 2013.
[3] ∆.Μενδρινός, Κ.Καρύτσας. Αναζητώντας γεωθερµικά γεωθερµικά πεδία υψηλής ενθαλπίας ενθαλπίας στην Ελλάδα για ηλεκτροπαραγωγή
ηλεκτροπαραγωγή & τηλεθέρµανση. ΚΑΠΕ, Νοέµβριος 2010

ΠΗΓΗ:http://www.oryktosploutos.net/2015/02/blog-post_11.html#.VRGOH039mi9