Οι πρώτες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Ελλάδα

Πανηγυρική φωτογραφία και ενόπλων φουστανελοφόρων στον χώρο της ανασκαφής του ναού του Διός το 1875

Η μελέτη του ελληνικού πολιτισμού άρχισε από τις     τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Η αναζήτηση έργων τέχνης της κλασσικής αρχαιότητας, έστρεψε στο Αιγαίο τους αρχαιολάτρες φιλότεχνους, που φιλοδοξούσαν να πλουτίσουν τις συλλογές τους. Έτσι οι πρώτες ανασκαφικές έρευνες είχαν χαρακτήρα θησαυροθηρικό και ερασιτεχνικό. ΚΡΗΤΗ Από το 1878 άρχισαν να έρχονται στο φως τυχαία ή με πρόχειρες ανασκαφές κατάλοιπα αρχαίων οικισμών. Ήδη στη διάρκεια της περιόδου της τουρκοκρατίας ο Μίνως Καλοκαιρινός, με πρόχειρη ανασκαφή, απεκάλυψε τις πρώτες αποθήκες ενός κτιρίου που ταυτίστηκε με το ανάκτορο του Μίνωα. Την ίδια εποχή ιδρύθηκε στο Ηράκλειο ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος που, με την προτροπή των Ι. Χατζιδάκη και Σ. Ξανθουδίδη, όρισε σαν κύριο σκοπό του την αρχαιολογική έρευνα και τη διάσωση των αρχαιοτήτων. Ερρίκος Σλήμαν (1822-1890) Ο Σλήμαν επιδίωξε να αναλάβει υπεύθυνος των ανασκαφών για την αποκάλυψη του ανακτόρου, οι διαπραγματεύσεις όμως ναυάγησαν, ώσπου το 1898 εμφανίζεται στο προσκήνιο ο άγγλος αρχαιολόγος Αρθούρος Έβανς και ξεκινά ανασκαφές στην Κνωσό. Παράλληλα ξεκίνησαν ανασκαφές και σε άλλα σημεία της κεντρικής και ανατολικής Κρήτης, όπως στη Φαιστό και στην Αγία Τριάδα από τους L.Pernier και F.Halbherr, στη Ζάκρο και στο Παλαίκαστρο από του άγγλους R.Dawkins και G.Hogarth και στην πεδιάδα της Μεσαράς από τους πρωτοπόρους κρήτες Ξανθουδίδης και Χατζιδάκης. Μία από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις των ανακτόρων ήταν το πλήθος επιγραφών με ιερογλυφικά καθώς και με άλλα δύο συστήματα νεότερης γραφής που ονομάστηκαν γραμμική Α και Β. Το 1908 ανακαλύφθηκε ο δίσκος της Φαιστού από τον Pernier. Σέρ Άρθουρ Τζον Έβανς, (Sir Arthur John Evans, 8 Ιουλίου, 1851 - 11 Ιουλίου, 1941), O Εβανς προχώρησε σε τολμηρές ολοκληρώσεις στο ανάκτορο της Κνωσού με την εφαρμογή της τεχνικής του μπετόν αρμέ καθώς και σε ορισμένες αναστηλώσεις ολόκληρων ορόφων, ξύλινων τμημάτων, τοιχογραφικού διακόσμου κ.λ.π. που εν μέρει ήταν αναγκαίες για να διασωθεί το ανάκτορο όμως ξεπέρασαν κάποιο μέτρο και στάθηκαν αιτία επικρίσεων. Στα άλλα ανάκτορα οι ανασκαφείς απέφυγαν τις μεγάλες ολοκληρώσεις και περιορίστηκαν στα απαραίτητα έργα στερεώσεως και προστασίας των μνημείων. Ο Έβανς ονόμασε τη χαλκή εποχή της Κρήτης Μινωική από τον Μίνωα και τη διαίρεσε σε τρεις περιόδους, Πρώιμη, Μέση και Ύστερη και κάθε μία σε τρεις κύριες υποδιαιρέσεις. Το εννεαδικό αυτό σύστημα εφαρμόσθηκε τελικά από τους Blegen και Wace στον υπόλοιπο αιγιακό χώρο, χρησιμοποιώντας τον όρο Ελλαδικός για την χαλκή εποχή της Ηπειρωτικής Ελλάδας και Κυκλαδικός για τα νησιά. Η Θεσσαλία και η Μακεδονία ξέφυγαν από το αυστηρό αυτό σύστημα, όπου οι αρχαιολογικές περίοδοι τώρα αποκρυσταλλώνονται υπό το φως των πρόσφατων ανασκαφών.                                                                 ΚΥΚΛΑΔΕΣ Η μελέτη του κυκλαδικού πολιτισμού συστηματοποιήθηκε από τον έλληνα αρχαιολόγο Χ.Τσούντα με ανασκαφές που διεξήγε το 1898 και 1899 στη Σύρο, Πάρο Αντίπαρο, Σίφνο.                                                                     ΘΗΡΑ Ο Σπύρος Μαρινάτος ήταν Έλληνας αρχαιολόγος και ακαδημαϊκός, ο οποίος γεννήθηκε στο Ληξούρι της Κεφαλλονιάς στις 4 Νοεμβρίου του 1901 και πέθανε στον χώρο του ανασκαφών του προϊστορικού οικισμού του Ακρωτηρίου της Σαντορίνης στις 1 Οκτωβρίου του 1974. Το 1932 ο καθηγητής Μαρινάτος, αναζητώντας την Αμνισό, το μυθικό επίνειο του Μίνωα, βρήκε ηφαιστειακό υλικό σε μινωικά στρώματα, πράγμα που τον οδήγησε στην άποψη ότι η Κρήτη πρέπει να καταστράφηκε όχι από ανθρώπους αλλά από μια μεγάλη έκρηξη της Θήρας την οποία και δημοσίευσε το 1939. Η αρχαιολογική κοινότητα δέχτηκε αυτή τη νέα υπόθεση με σκεπτικισμό και ζήτησε περισσότερες αποδείξεις από ανασκαφική έρευνα. Λόγω δυσκολιών οι έρευνες ξεκίνησαν το 1962. Είχαν προηγηθεί ανασκαφές μικρής έκτασης από τους γάλλους αρχαιολόγους Gorceix και Mamet καθώς και κατάλοιπα αποίκησης κατά τους κλασσικούς χρόνους το οποία είχε ανακαλύψει ο βαρόνος Hiller von Gaertringen. To 1967 o καθηγητής Μαρινάτος άρχισε την ανασκαφή ανακαλύπτοντας την παλαιά πρωτεύουσα του νησιού και συνέχισε την ανασκαφή ως το 1972. Από το 1975 και μετά οι ανασκαφές συνεχίστηκαν από το Χ.Ντούμα.                                                               ΜΥΚΗΝΕΣ Από τις ανασκαφές του Ε.Σλήμαν  στις Μυκήνες Το 1841, αμέσως μετά την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους, άρχισαν ανασκαφές από την αρχαιολογική εταιρεία, αποκαλύπτοντας την πύλη των λεόντων. Τρεις δεκαετίες αργότερα, ο Schliemann ξεκίνησε ανασκαφές, αποκαλύπτοντας τον ταφικό κύκλο Α (1876). Τα χρυσά κτερίσματα που βρέθηκαν στους τάφους έδωσαν ιστορική υπόσταση στο έπος του Ομήρου και την ύπαρξη του Μυκηναϊκού πολιτισμού, χάρη στη βαθιά πίστη ενός "ερασιτέχνη" για την αλήθεια του έπους.. Ο Χ.Τσούντας έκανε συστηματικές ανασκαφές της περιοχής μεταξύ 1880-1902 και έφερε στο φως το παλάτι που βρισκόταν στην κορυφή της ακρόπολης, μέρος από τα τείχη και πολλούς τάφους έξω από αυτά. Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν από τον άγγλο αρχαιολόγο A.J.B.Wace μέχρι το 1957. Παράλληλα συνεχίζονταν ανασκαφές από τον έφορο αρχαιοτήτων Παπαδημητρίου και τον καθηγητή Γ. Μυλωνά, που έφεραν στο φως τον ταφικό περίβολο Β έξω από την Ακρόπολη με 14 τάφους (1951) που βρέθηκαν ασύλητοι, ολοκληρώνοντας την ανασκαφή του χώρου της ακρόπολης και γύρω από αυτή. Το1952 οι M.Ventris και J.Chadwick κατάφεραν να αποκρυπτογραφήσουν τη μυκηναϊκή γραφή που είχε βρεθεί σε επιγραφές στα μεγαλύτερα αστικά κέντρα Μυκηνών, της Πύλου που ανασκάφηκε από τον C.W.Blegen, την Περιστεριά που ανασκάφηκε από τον Σπ. Μαρινάτο κ.λ.π.                                                ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ Ο Κυριακός Πιττάκης υπήρξε Έλληνας αρχαιολόγος, από τους πρωτοπόρους στη διαμόρφωση της ελληνικής αρχαιολογίας.   Γέννηση: 1798  Απεβίωσε: 1863 Όταν οι Τούρκοι υποχρεώθηκαν να αφήσουν την Αθήνα (1833), ο αθηναίος αρχαιολόγος Κυριάκος Πιττάκης, άρχισε να συγκεντρώνει το σκορπισμένο αρχαίο υλικό και να διεξάγει μικρές αρχαιολογικές ανασκαφές. Από το1834, οπότε διορίσθηκε έφορος αρχαιοτήτων ο L.Ross, άρχισαν ανασκαφές σε σχετικά μεγαλύτερη έκταση ενώ ο ναός της Νίκης Προμάχου κατεδαφίστηκε και ξαναχτίστηκε στα 1836 (σχεδόν μετά ένα αιώνα διαλύθηκε πάλι μαζί με τον πύργο του και ξαναχτίστηκε με περισσότερη ακρίβεια). Οι κατεδαφίσεις των σύγχρονων σπιτιών συνεχίστηκαν μέχρι το 1881, οπότε αποφασίστηκε η τελική ανασκαφή της ακρόπολης με γενικό έφορο τον Π. Καββαδία. Το παλιό μικρό μουσείο χτίστηκε στην Ακρόπολη το 1874. Η μεγαλύτερη επιτυχία αυτών των ανασκαφών σημειώθηκε το 1886 όπου βρέθηκαν θαμμένες 16 αρχαικές κόρες, πιθανόν θαμμένες μετά από την επίθεση των Περσών. Μετά τις ανασκαφές του 1885-1890 δημοσιεύτηκαν και δημοσιεύονται αναρίθμητες μελέτες για την Ακρόπολη και τα επιμέρους της μνημεία.                                                     ΑΓΟΡΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ   Η πρώτη ημέρα των αρχαιολογικών ανασκαφών για την ανακάλυψη της αρχαίας αγοράς Από πολύ νωρίς η αρχαιολογική κοινότητα προσπάθησε να εκμεταλλευθεί τις ευκαιρίες και να ανασκάψει μεμονωμένα κτίρια της αγοράς, παρά τη σύγχρονη οικιστική ανάπτυξη. Η στοά του Αττάλου αποκαλύφθηκε σε μια σειρά από ανασκαφές μεταξύ του 1859 και του 1902. Στη δυτική πλευρά της αγοράς οι έλληνες αρχαιολόγοι έκαναν έρευνες σε μια περιοχή όπου αρχικά ερευνούσε το γερμανικό αρχαιολογικό ινστιτούτο κατά το1896-1897. Το 1890-1891 ένα βαθύ αυλάκι ανοίχτηκε κατά μήκος της αγοράς για την κατασκευή του υπόγειου σιδηροδρομικού δικτύου που θα ένωνε την Αθήνα με τον Πειραιά, φέρνοντας στη επιφάνεια κατάλοιπα αρχαίων μνημείων και γλυπτών. Με την μικρασιατική καταστροφή η ελληνική κυβέρνηση βρέθηκε στο δίλημμα να συνεχίσει τις ανασκαφές σε μεγάλη έκταση ή να δώσει την περιοχή για επανακατοίκηση. Η χρηματοδότηση από τον J.Rockefeller, η αμερικανική σχολή κλασσικών σπουδών πρότεινε τη συνέχιση των ανασκαφών. Η άδεια δόθηκε για να γίνουν οι απαλλοτριώσεις και να δημοσιευθούν τα αποτελέσματα, με την προϋπόθεση όλα τα ευρήματα να παραμείνουν στην Ελλάδα ως κτήμα του Ελληνικού Δημοσίου. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 1931 μέχρι το 1940 και συνεχίζονται από το 1946 μέχρι σήμερα με διαστήματα διακοπών. Κατά τα έτη 1953-56, αναδομήθηκε η στοά του Αττάλου για να τοποθετηθούν τα ευρήματα των ανασκαφών, με την ευγενική υποστήριξη του J.D.Rockefeller.                                                                                                                 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ   Κιβωτιόσχημος τάφος Το 1977-78 έγινε η ανακάλυψη των δύο άθικτων τάφων στη Βεργίνα από τον καθηγητή Μανόλη Ανδρόνικο. Νωρίτερα το 1962, είχαν ανασκαφεί κιβωτιόσχημοι τάφοι στο Δερβένι της Θεσσαλονίκης. Τα ψηφιδωτά της Πέλλας και της Ολύνθου καθώς και τα ευρήματα από τα αρχαία νεκροταφεία της Πιερίας που βρέθηκαν τα τελευταία δέκα χρόνια, μαρτυρούν μια εξαίρετη άνθηση του πολιτισμού στην Μακεδονία από τα μέσα του 4ου αιώνα π.χ.                                                                      ΤΡΟΙΑ . Ισαρλίκ, η Τροία του Ομήρου σε γκραβούρα του 19ου αιώνα, πρίν από την ανασκαφή του Σλήμαν Ο Ε. Σλήμαν οδηγούμενος από την πεποίθηση ότι τα έπη του Ομήρου έχουν ιστορική υπόσταση, ξεκίνησε το 1870 να αναζητήσει την αρχαία Τροία στο λόφο του Χισσαρλίκ και ανάσκαψε το μεγαλύτερο μέρος με τη βοήθεια του W.Dorpfeld. Η έρευνα ξανάρχισε το 1932-38 από αποστολή του Πανεπιστημίου του Cincinnati υπό τον C.Blegen.Οι ανασκαφές έφεραν στο φως μια μεγάλη και αρχαία πόλη κατοικούμενη συνεχώς από το 3000 π.χ. ως τις αρχές των ιστορικών χρόνων. Η Τροία του Ομήρου είχε βρεθεί. ΠΗΓΗ:img.pathfinder.gr/clubs/files_3/111894/4.doc